สตรีทอาร์ตคืออะไร และมีมานานแค่ไหน?

สตรีทอาร์ตคืออะไร และมีมานานแค่ไหน?

เมื่อเราเดินไปตามท้องถนนในเมืองใหญ่ สายตาของเรามักจะสะดุดกับภาพวาด, ข้อความ, หรือลวดลายสีสันสดใสบนกำแพง ตึกร้าง หรือแม้กระทั่งบนพื้นทางเท้าและฝาปิดสาธารณูปโภคอย่าง ตะแกรงระบายน้ำ ศิลปะที่ปรากฏในพื้นที่สาธารณะเหล่านี้ ไม่ได้เป็นเพียงการขีดเขียนเล่นๆ แต่คือรูปแบบศิลปะที่มีชื่อเรียกเฉพาะตัวและมีประวัติศาสตร์ยาวนานกว่าที่เราคิด บทความนี้จะพาไปเจาะลึกว่าศิลปะเหล่านี้เรียกว่าอะไร และมันเริ่มต้นขึ้นตั้งแต่เมื่อใด



ศิลปะบนฝาผนัง กราฟฟิตี (Graffiti)

หากพูดถึงศิลปะบนกำแพง คำแรกที่คนส่วนใหญ่นึกถึงคือ "กราฟฟิตี" ซึ่งเป็นรากฐานที่สำคัญของวัฒนธรรมนี้

• กราฟฟิตีคืออะไร: กราฟฟิตี (Graffiti) โดยดั้งเดิมหมายถึงการขีดเขียนหรือวาดภาพด้วยการพ่นสีสเปรย์, การใช้ปากกาเครื่องหมาย, หรือการแกะสลัก ลงบนพื้นผิวในที่สาธารณะ

• จุดเริ่มต้นยุคใหม่: กราฟฟิตีในรูปแบบที่เราคุ้นเคยกันในปัจจุบัน (การพ่นชื่อหรือ "Tag") เริ่มได้รับความนิยมอย่างสูงในฟิลาเดลเฟียและนิวยอร์ก สหรัฐอเมริกา ในช่วงปลายทศวรรษ 1960s ถึง 1970s

• วัฒนธรรมฮิปฮอป: มันกลายเป็นหนึ่งในสี่องค์ประกอบหลักของวัฒนธรรมฮิปฮอป (Hip Hop) ควบคู่ไปกับการแร็ป, การดีเจ, และการเต้นบี-บอย โดยเน้นที่การแสดงตัวตน, การแข่งขันด้านสไตล์ของตัวอักษร, และการทำ "Tag" เพื่อประกาศอาณาเขต



การวิวัฒนาการสู่ "สตรีทอาร์ต" (Street Art)

ในขณะที่กราฟฟิตีแบบดั้งเดิมมักจะเน้นที่ตัวอักษรและชื่อเป็นหลัก "สตรีทอาร์ต" หรือศิลปะข้างถนน คือคำที่กว้างกว่าและใช้เพื่ออธิบายรูปแบบศิลปะในพื้นที่สาธารณะที่วิวัฒนาการไปไกลกว่านั้น

• ความแตกต่าง: สตรีทอาร์ตมักจะเน้นไปที่ "รูปภาพ" หรือ "แนวคิด" มากกว่าแค่ตัวอักษร ศิลปินมักมีเจตนาที่จะสื่อสารข้อความบางอย่างกับสาธารณชน ไม่ว่าจะเป็นเรื่องการเมือง, สังคม, หรือความสวยงาม

• เทคนิคที่หลากหลาย: ศิลปินสตรีทอาร์ตไม่ได้ใช้แค่สีสเปรย์ แต่อาจรวมถึง

o การใช้แม่แบบ (Stencil) เช่น ผลงานของ Banksy ศิลปินผู้โด่งดัง

o การติดโปสเตอร์ (Paste-ups)

o การปั้นโมเดล 3 มิติ (Installations)

o การใช้สติกเกอร์ (Sticker Art)



วัฒนธรรมฝาท่อศิลปะ (Manhole Art) ในญี่ปุ่น

ประเทศญี่ปุ่นคือตัวอย่างที่ชัดเจนที่สุดของการเปลี่ยนสิ่งของเชิงสาธารณูปโภคที่น่าเบื่อให้กลายเป็นความภาคภูมิใจของท้องถิ่น ฝาท่อระบายน้ำเหล็กหล่อในญี่ปุ่นเกือบทุกเมือง จะมีลวดลายที่ออกแบบมาเป็นพิเศษ เพื่อบอกเล่าเรื่องราว, สัญลักษณ์, หรือของดีประจำเมืองนั้นๆ



การสร้างสรรค์ของศิลปิน

ในขณะที่ฝาท่อที่เป็นแผ่นเหล็กทึบสามารถแกะสลักหรือทาสีได้ง่าย ศิลปินสตรีทอาร์ตทั่วโลกก็ได้แสดงความคิดสร้างสรรค์กับสิ่งที่ท้าทายกว่าอย่าง ตะแกรงระบายน้ำ

• การวาดภาพต่อเติม: ศิลปินบางคนใช้ ตะแกรงระบายน้ำ เป็นส่วนหนึ่งขององค์ประกอบในภาพวาดบนพื้น เช่น การวาดภาพคนกำลังย่างบาร์บีคิวโดยใช้ตะแกรงเป็นเตาย่าง หรือวาดเป็นกรงขังของสัตว์ประหลาดที่กำลังโผล่ขึ้นมา

• การทาสีบนตะแกรง: ในบางพื้นที่ มีโครงการศิลปะชุมชนที่เชิญชวนศิลปินมาทาสีลงบนตะแกรงเหล็กโดยตรง เพื่อสร้างสีสันและดึงดูดนักท่องเที่ยว

• การออกแบบเชิงสถาปัตยกรรม: ในงานออกแบบภูมิทัศน์สมัยใหม่ ตะแกรงระบายน้ำ ไม่จำเป็นต้องเป็นลายขวางหรือรังผึ้งที่น่าเบื่ออีกต่อไป สถาปนิกและนักออกแบบเมืองได้เริ่มออกแบบตะแกรงที่มีลวดลายเฉพาะตัว (Custom Grates) เพื่อให้กลมกลืนหรือสร้างจุดเด่นให้กับพื้นที่ทางเดินนั้นๆ